Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στο φετινό μήνυμα της παγκύπριας ημέρας διατροφής για ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Δυστυχώς όμως πάρα πολλές φορές συναντάμε άτομα που επιλέγουν, στον «βωμό» της γρήγορης απώλειας βάρους, διατροφές που ούτε ισορροπημένες είναι, ούτε τον στόχο εξασφαλίζουν και συνήθως αφήνουν και διάφορα «απομεινάρια», είτε αυτό είναι αίσθημα στέρησης, είτε λάθος νοοτροπίες, είτε ακόμη χειρότερα προβλήματα στην υγεία.
Όταν κάποιος θέλει να χάσει βάρος από τα πρώτα πράγματα που θα ρωτήσει είναι «σε πόσο καιρό θα χάσω;». Μία άλλη συνηθισμένη ερώτηση είναι «θα χάνω 2 κιλά την εβδομάδα;» ή ακόμη και περισσότερα. Όταν το άτομο που ενδιαφέρεται να χάσει βάρος ακούσει την πραγματικότητα και όχι αυτό που θέλει και που πολλοί «αλλοι» του υπόσχονται, τότε εκφράζει δυσαρέσκεια ή απογοήτευση με πολύ πιθανή είτε την ματαίωση της προσπάθειας είτε τη στροφή σε διάφορες «μαγικές» δίαιτες ή ροφήματα. Εξάλλου τα βρίσκει κανείς και στα φαρμακεία και είναι γεμάτα υποσχέσεις. Πρόσφατα μάλιστα κυκλοφόρησε διαφήμιση που υπόσχεται τρεις φορές περισσότερη απώλεια από ότι μόνο με δίαιτα! Επειδή διανύουμε μία περίοδο με αυξημένο ενδιαφέρον στην απώλεια βάρους με στόχο την καλή εικόνα στην παραλία, θα σταθώ λίγο παραπάνω σε αυτό το σημείο.
Αρχικά το σημαντικότερο που θα πρέπει να εξετάσουμε είναι ακριβώς τα κίνητρα που μας οδηγούν στο να θέλουμε να «προσέξουμε» τη διατροφή μας και το δεύτερο εξίσου σημαντικό αφορά την συνολική νοοτροπία και ψυχολογία που έχουμε γύρω από το θέμα διατροφή. Το ότι ξεκινάμε με το που «ανοίξει» ο καιρός να ενδιαφερόμαστε για την διατροφή μας αφορά κυρίως την εξωτερική εμφάνιση και ειδικά τους μήνες του καλοκαιριού. Κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρείται μια σχετική χαλάρωση και ξανά με την εμφάνιση της άνοιξης και όσο πλησιάζει το καλοκαίρι αρχίζει αυτός ο κύκλος ξανά από την αρχή. Αυτό όμως είναι και το πρόβλημα. Η αντίληψη ότι η διατροφή είναι ένα ζήτημα που θα απασχολεί «εποχικά» και κίνητρα του τύπου «πως θα βγω στην παραλία» δημιουργούν λανθασμένες αντιλήψεις αλλά και επιλογές τόσο ως προς την ίδια τη σημασία της διατροφής και το ρόλο που αυτή διαδραματίζει για την υγεία μας αλλά την ψυχολογία μας (πράγμα που ξεχνάμε), όσο και στο διατροφικό σχήμα που επιλέγει κάποιος να εφαρμόσει. Έτσι συνήθως επιλέγονται διάφορες «ειδικές» ή «θαυματουργές» δίαιτες. Επειδή όλα αυτά τα διατροφικά σχήματα αυτό που στοχεύουν είναι η άμεση και δραστική απώλεια βάρους, αναπόφευκτα παρουσιάζουν ελλείψεις και έχουν έναν ακραίο περιορισμό στις συνολικές θερμίδες. Εδώ όμως είναι που ταιριάζει η έκφραση ότι αυτό είναι σαν να τρέχουμε με κλειστά μάτια πάνω σε έναν τοίχο. Το αποτέλεσμα πιο είναι; Μα φυσικά η αποτυχία. Ταυτόχρονα καρφώνεται στο μυαλό πως «αυτό είναι η δίαιτα» δηλ. ένας αποκλεισμός π.χ. τον «κακών» υδατανθράκων που παχαίνουν, γιατί έτσι λέει η τάδε δίαιτα, το να στερείται κάποιος για να χάσει αλλά και το ότι το ικανοποιητικό είναι να χάνεις με ρυθμούς άνω του 1-1,5 κιλών την εβδομάδα.
Τελικά επειδή δεν αντέχουμε και το σώμα μας είναι προγραμματισμένο να αντιστέκεται σε έναν τέτοιο ακραίο περιορισμό, πέφτουμε με τα μούτρα είτε πρώιμα και έτσι διακόπτουμε τη διατροφή είτε μετά το τέλος του καλοκαιριού όπου το κίνητρο «να βγω στην παραλία» δεν υπάρχει πλέον και έτσι αρχίζει ένας αγώνας δρόμου να καταναλωθεί ότι στερήθηκε κάποιος όλο αυτό το διάστημα. Και η ζυγαριά ανεβαίνει και η ψυχολογία πέφτει και αρχίζουν οι ενοχές και οι τύψεις, τα αισθήματα αποτυχίας και «αυτομαστιγώματος» το οποίο πάλι μπορεί να οδηγήσει σε υπερφαγικά επεισόδια. Δεν φταίει όμως το άτομο που δεν τα καταφέρνει… τουλάχιστον όχι στο ότι δεν τα καταφέρνει…Φταίει όμως η επιλογή της δίαιτας που έκανε. Φταίει το ότι υπάρχει η αντίληψη ότι η «καλή διατροφή» δεν είναι κάτι καθημερινό αλλά κάτι εποχικό που θα το κάνουμε για ένα διάστημα και μετά το σταματάμε.
Και αυτό φαίνεται ήδη από την έκφραση «κάνω δίαιτα». Και θα το θέσω διαφορετικά για να γίνει ακόμη πιο ξεκάθαρο. Γιατί δεν λέει κάποιος «τώρα κάνω αναπνοές» ή «τώρα αισθάνομαι». Γιατί συνεχώς αναπνέουμε και συνεχώς αισθανόμαστε. Δεν είναι κάτι που θα γίνει για ένα συγκεκριμένο διάστημα και μετά σταματάει. Το ίδιο όμως είναι και η διατροφή μας. Συνεπώς δεν κάνουμε δίαιτα για ένα διάστημα και μετά σταματάμε αλλά ούτε κάνουμε δίαιτα (με την έννοια της στέρησης) μονίμως. Διατρεφόμαστε ως μία συνεχή διαδικασία και αυτό που οφείλουμε να κάνουμε, είναι να βελτιώσουμε τη διατροφή μας αν και εφόσον χρειάζεται. Σαν τμήμα μιας συνεχούς διαδικασίας που είναι απόλυτα φυσιολογική, χωρίς υπερβολές, χωρίς στερήσεις. Έτσι θα μάθουμε να τρώμε από όλα και να κάνουμε μικρά βήματα που θα μας κατευθύνουν και στο να έχουμε ένα βάρος που μπορεί να είναι πιο κοντά σε αυτό που επιθυμούμε για «να βγούμε στην παραλία» αλλά και θα πετύχουμε πιο μόνιμα αποτελέσματα χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις.
Και εδώ υπάρχει μία σημαντική πτυχή. Το «με μικρά βήματα». Είναι σίγουρο πως αν σας πω να διαβάσετε 2500 σελίδες σε 2 ώρες θα μου πείτε πως αυτό δεν είναι δυνατό να συμβεί. Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω. Όμως τότε γιατί επιβάλλουμε στο σώμα μας να κάνει κάτι αντίστοιχο βάζοντάς το να αντέξει σε ακραία διατροφικά σχήματα και να χάσει με ένα ακραίο ρυθμό; Εξάλλου κανείς δεν μπορεί να κάνει ποιοτική δουλειά όταν βιάζεται. Το μυστικό της επιτυχίας είναι σε αυτό που προανέφερα. Μικρά αλλά σταθερά βήματα. Μια φαινομενικά μικρή απώλεια βάρους όπως 1 κιλό τον μήνα, στη διάρκεια ενός χρόνου αντιστοιχεί με 12 κιλά και μάλιστα υπάρχουν πολύ καλές πιθανότητες να διατηρηθεί το βάρος αυτό. Ταυτόχρονα με αυτόν τον τρόπο, έχει κάποιος τη δυνατότητα να ελίσσεται και να έχει διάφορες επιλογές που έχουν θετική επίδραση στην ψυχολογία μιας και υπάρχει η αίσθηση της ελευθερίας αλλά και της πληρότητας. Αντίθετα αν κάποιος χάσει 12 κιλά σε 1,5-2 μήνες είναι σχεδόν βέβαιο πως σύντομα θα τα επαναπροσλάβει και τις περισσότερες φορές θα πάρει και περισσότερα από αυτά που έχασε.
Τέλος θα ήθελα να εστιάσω στο γεγονός πως πολύ σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρει στην όλη προσπάθεια η φυσική δραστηριότητα. Όταν λέμε φυσική δραστηριότητα δεν εννοούμε αναγκαστικά άσκηση με την έννοια της γυμναστικής. Μπορεί να είναι ένας απλός περίπατος ή μία ασχολία όπως η κηπουρική. Αυτό που φαίνεται από τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα είναι πως ο στόχος πρέπει να είναι όσο το δυνατό λιγότερο σωματική αδράνεια. Αυτό που επιβαρύνει ιδιαίτερα τον οργανισμό είναι η ακινησία και η αδράνεια. Οπότε εντάξτε απλές και διαφορετικές επιλογές που περιέχουν κίνηση για την καθημερινότητα και πλαισιώστε το με λίγο πιο έντονη δραστηριότητα 2-3 φορές την εβδομάδα τουλάχιστον, για να υπάρχει το μέγιστο όφελος από την άσκηση.
Είδαμε λοιπόν πως το να προσπαθήσει κάποιος να αδυνατίσει αποτελεί μία διαδικασία που εντάσσεται στην καθημερινότητα και αποτελεί μία διαδικασία όπως το να αναπνέουμε. Είναι μία συνεχής διαδικασία και συνεπώς δεν υπάρχουν στιγμές που κάνουμε δίαιτα και μετά σταματάμε τη δίαιτα και μετά ξανά κάνουμε δίαιτα κτλ. Είναι μία διαδικασία όπου δεν αποφεύγουμε τροφές ή φαγητά απλά προσπαθούμε να επιλέγουμε κάποιες περισσότερο και κάποιες λιγότερο, παρέχοντας ισορροπία και ποικιλία, ενώ ταυτόχρονα απολαμβάνουμε το φαγητό διότι ο τρόπος προετοιμασίας και μαγειρέματος τα καθιστούν νόστιμα και εύγευστα. Ταυτόχρονα εστιάζοντας ακριβώς σε αυτά τα δεδομένα και αφήνοντας χρόνο στο σώμα μας να δουλέψει σωστά και «από μόνο του», βοηθώντας το ίσως με λίγη άσκηση, ξαφνικά θα συνειδητοποιήσουμε πως πλησιάζουμε σχεδόν αυτόματα εκεί που εξαρχής θέλαμε.