Διατροφή και γονιμότητα

Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι τα προβλήματα γονιμότητας παρουσιάζουν μια αυξητική τάση. Η καταφυγή σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (πχ εξωσωματική γονιμοποίηση) έχει αυξηθεί δραματικά, ενώ ένα μέρος των εγκυμοσυνών, είτε με φυσικό τρόπο σύλληψης είτε μέσω θεραπειών γονιμότητας, καταλήγουν σε αποβολές.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η υπογονιμότητα θεωρείται διαταραχή της υγείας και προκειμένου να αντιμετωπιστεί τα ζευγάρια θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον όρο αυτό, «υπογονιμότητα» σημαίνει η ανεπιτυχής επίτευξη εγκυμοσύνης μετά από 12 ή και περισσότερους μήνες επαναλαμβανόμενων προσπαθειών,  χωρίς μέτρα αντισύλληψης.

Στο 30% των υπογόνιμων ζευγαριών το πρόβλημα φαίνεται να είναι απροσδιόριστης αιτίας, ενώ το 70% αυτών των ζευγαριών, επιτυγχάνουν απρόσμενη εγκυμοσύνη μέσα σε διάστημα 2 ετών.

Αύξηση των ποσοστών επιτυχίας με διατροφή!

Σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες, η διατροφή και o τρόπος ζωής φαίνεται να αποτελούν σημαντικό παράγοντα υπογονιμότητας. Μεγάλο ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι τα ζευγάρια με υπογονιμότητα απροσδιόριστης αιτίας, βελτιώνοντας την διατροφή και τον τρόπο ζωής τους, μπορούν να πετύχουν απρόσμενη εγκυμοσύνη ή να αυξήσουν τα ποσοστά επιτυχίας μετά από θεραπεία γονιμότητας. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό και δίνει πολλές ελπίδες σε ζευγάρια που επιθυμούν να κάνουν μωρό.

Επίσης, δεδομένου ότι η διατροφή συμβάλλει άμεσα στην εύρυθμη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος, θα μπορούσε να αυξήσει τις πιθανότητες γονιμότητας σε γυναίκες ή άντρες που παρουσιάζουν προβλήματα γονιμότητας λόγω κάποιας εξακριβωμένης αιτίας. Για παράδειγμα, γυναίκες που έχουν υπογονιμότητα λόγω διαταραχών της ωορρηξίας φαίνεται να ωφελούνται μετά από ειδική διατροφική παρέμβαση.

Ο ρόλος της διατροφής στην γονιμότητα:

Μέσω μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής λαμβάνει κανείς τα απαραίτητα για τον οργανισμό θρεπτικά συστατικά, τα οποία φέρνουν σε ισορροπία τις ορμόνες του αναπαραγωγικού συστήματος και στα δύο φύλα.

 Πιο συγκεκριμένα:

  • Προετοιμάζει την μήτρα δημιουργώντας ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον το οποίο θα συμβάλει στην επιτυχής σύλληψη και στην φυσιολογική εξέλιξη της εγκυμοσύνης.
  • Βελτιώνει την παραγωγή και την ποιότητα των ωαρίων, καθώς και την δεκτικότητα του ενδομητρίου.
  • Βελτιώνει τις παραμέτρους του σπέρματος, όπως είναι η ποιότητα, η κινητικότητα και η μορφολογία του.

Μεσογειακή διατροφή:  Πρωταγωνίστρια στην  γονιμότητα!

Η Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από  πλούσια κατανάλωση σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια και προϊόντα ολικής άλεσης, και μικρή κατανάλωση σε κρέας, σε κορεσμένο λίπος και επεξεργασμένα προϊόντα. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι χάρη στην πλούσια περιεκτικότητα της σε καλής ποιότητας λιπαρά οξέα και σε αντιοξειδωτικά (βιταμίνες και μέταλλα), βελτιώνει τις παραμέτρους του σπέρματος στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες αυξάνει τις πιθανότητες σύλληψης και μειώνει τους κινδύνους αποβολών.

Ο ρόλος του σωματικού βάρους στην γονιμότητα

Το αυξημένο ή/ και το πολύ χαμηλό βάρος, αποτελούν σημαντικό παράγοντα υπογονιμότητας, και στα δύο φύλα, καθώς  μπορεί να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα ορμονών.

Το σωματικό βάρος αξιολογείται με τον υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) με την εξίσωση: ΔΜΣ = βάρος (kg) / (ύψος)2 (m2).

Οι τιμές του ΔΜΣ κατηγοριοποιούνται στα πιο κάτω:

  • Χαμηλό σωματικό βάρος: ≤18,5
  • Φυσιολογικό σωματικό βάρος: 18,5-25 kg/ m2.
  • Υπέρβαρο: 25–30 kg/m2
  • Παχύσαρκο: ≥30 kg/m2

Επίσης, για την αξιολόγηση του σωματικού βάρους είναι σημαντική η μέτρηση του ποσοστού του σωματικού λίπους και της κατανομής του, μιας και αξιολογεί καλύτερα την ποιότητα του βάρους. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί να έχει αυξημένο ΔΜΣ λόγω αυξημένης μυϊκής μάζας ενώ το σωματικό του λίπος βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα.

Η διατήρηση ενός  μη φυσιολογικού σωματικού βάρους προκαλεί:

Γυναίκες

Αυξημένο ή χαμηλό βάρος

  • Διαταραχές στον κύκλο της ωορρηξίας. Σε πολλές περιπτώσεις, αυξημένο ή πολύ μειωμένο βάρος, μπορεί να προκαλέσει ακόμη και παύση της ωορρηξίας.
  • Κακή ποιότητα εμβρύου, ακόμα και σε νέες γυναίκες.
  • Μικρότερες πιθανότητες σύλληψης και αυξημένο κίνδυνο αποβολών/περιγεννητικών επιπλοκών.

Άντρες

Αυξημένο βάρος:

  • Μείωση του αριθμού ή/ και απουσία σπερματοζωαρίων από το σπέρμα.
  • Μείωση του όγκου του σπέρματος.
  • Στυτική δυσλειτουργία.
  • Αυξημένο κατακερματισμό του DNA του σπέρματος (DFI).

Μειωμένο βάρος:

  • Μειωμένη ποσότητα και λειτουργικότητα σπέρματος.

 

Σημαντική έστω και μια μικρή απώλεια βάρους!

Τα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι μια απώλεια βάρους  της τάξεως του 5-10% μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την γονιμότητα. Στις γυναίκες, συμβάλλει στην αύξηση της συχνότητας της ωορρηξίας και στην επαναφορά του εμμηνορρυσιακού κύκλου, ενώ στους άνδρες βελτιώνει σημαντικά τις παραμέτρους του σπέρματος.

Η παρέμβαση για απώλεια βάρους θα πρέπει να γίνεται από διαιτολόγο και δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει στερητικές δίαιτες. Οποιαδήποτε ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά, που είναι κύριο χαρακτηριστικό τέτοιων διαιτών, θα μπορούσε να είναι καταστροφική για την γονιμότητα.

Φυσική Δραστηριότητα

Στην ενίσχυση της γονιμότητας δεν λείπει και ο ρόλος της φυσικής δραστηριότητας. Μια μέτριου τύπου άσκηση, όπως το γρήγορο περπάτημα, διάρκειας 30 λεπτών με συχνότητα 5 φορές την εβδομάδα, φαίνεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα και για τα δύο φύλα.

Συμπληρώματα διατροφής:

Πολλά άτομα, είτε λόγω προβλήματος υγείας, είναι λόγω μη ισορροπημένης διατροφής, μπορεί να παρουσιάσουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά (πχ βιταμίνη D, σίδηρο). Για την πλήρη κάλυψη των διατροφικών τους αναγκών και συνεπώς την εύρυθμη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος,  θα πρέπει να λαμβάνουν το ανάλογο συμπλήρωμα προκειμένου να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες τους. Για τον προσδιορισμό τέτοιων ελλείψεων είναι απαραίτητος ο έλεγχος μέσω αιματολογικών εξετάσεων. Το συμπλήρωμα όμως, δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να αντικαθιστά μια ισορροπημένη διατροφή.

Τι να προσέξετε:

Αλκοόλ: Η υπερκατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει ανωορρηξία ή αμηνόρροια στις γυναίκες, ενώ στους άνδρες επηρεάζει τις παραμέτρους τους σπέρματος.

Στις γυναίκες συστήνεται η αποφυγή  κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς δεν έχει καθοριστεί ασφαλής δόση. Ειδικά σε όσες γυναίκες έχουν σκοπό να υποβληθούν σε κάποια θεραπεία γονιμότητας, θα πρέπει να αποφεύγεται πλήρως την περίοδο πριν την θεραπεία,  καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και μικρή κατανάλωση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα αποτελέσματα.

Για τους άνδρες, έρευνες δείχνουν ότι μια μέτρια κατανάλωση, δηλαδή ένα με δύο ποτά την ημέρα, δεν δημιουργεί κάποιο πρόβλημα. Έτσι, σε άνδρες που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες συστήνεται ελαχιστοποίηση του, ενώ σε όσους μένουν  στην μέτρια κατανάλωση θα πρέπει να προσαρμόσουν την ποσότητα ανάλογα με την γενική κατάσταση της υγείας τους.  Ωστόσο, σε άνδρες που πρόκειται να δώσουν σπέρμα για εξωσωματική γονιμοποίηση, καλύτερα να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν την παροχή σπέρματος.

Καφεΐνη: Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης προκαλεί μείωση της απορρόφησης θρεπτικών συστατικών από την διατροφή. Συστήνεται η κατανάλωση της να μην ξεπερνά τα 200mg την ημέρα, τα οποία ισοδυναμούν περίπου σε 2 φλιτζάνια στιγμιαίου καφέ. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κι άλλες πηγές καφεΐνης, όπως το τσάι, η σοκολάτα και το κακάο.

Αποφυγή Καπνίσματος: Το κάπνισμα πριν από την σύλληψη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα του ωαρίου και του σπέρματος και να προκαλέσει επιπλοκές στην εγκυμοσύνη.

Προετοιμασία με διατροφή τουλάχιστον 3 ΜΗΝΕΣ  πριν από την σύλληψη!

Κάθε ζευγάρι που επιθυμεί να κάνει παιδί, θα πρέπει να κάνει μια ισορροπημένη διατροφή, για τουλάχιστον 3 μήνες (90 μέρες) πριν από την σύλληψη. Αυτή η περίοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή η ποιότητα του ωαρίου επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Επίσης, μέσα σε αυτή την περίοδο, η πρόσβαση που έχει το σπερματοζωάριο σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά, όπως αμινοξέα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, επηρεάζει σημαντικά την διαδικασία ωρίμανσης και ανάπτυξης του.

Κλείνοντας το παρόν άρθρο, θα ήθελα τονίσω το πόσο σημαντικό είναι και για τους δύο συντρόφους, να ακολουθούν μια σωστή διατροφή και να δίνουν τον απαραίτητο χρόνο, έτσι ώστε το σώμα τους να προετοιμάζεται κατάλληλα. Το να «επενδύσουν» σε μια σωστή διατροφή και γενικά στην αλλαγή του τρόπου ζωής τους, σίγουρα είναι κάτι που χρειάζεται προσπάθεια και χρόνο. Μια τέτοια «επένδυση» όμως αξίζει, εφόσον θα αυξήσει την επιτυχία σύλληψης και τις πιθανότητες για μια υγιή έκβαση της εγκυμοσύνης.

Βιβλιογραφία:

  1. Braga DPHalpern GSetti ASFigueira RCIaconelli A JrBorges E Jr. The impact of food intake and social habits onembryo quality and the likelihood of blastocyst formation. Reprod Biomed Online.2015 Jul;31(1):30-8.
  1. Hassan MAKillick SR. Negative lifestyle is associated with a significant reduction in fecundity. Fertil Steril.2004 Feb;81(2):384-92.
  2. Vujkovic M1de Vries JHLindemans JMacklon NSvan der Spek PJSteegers EASteegers-Theunissen RP. The preconception Mediterranean dietary pattern in couples undergoing in vitro fertilization/intracytoplasmic sperm injection treatment increases the chance of pregnancy. Fertil Steril.2010 Nov;94(6):2096-101.
  3. Karayiannis DKontogianni MDMendorou CDouka LMastrominas MYiannakouris N. Association between adherence to the Medite rranean diet and semen quality para meters in male partners of couples attempting fertility. Hum Reprod. 2017 Jan;32(1):215-222. Epub 2016 Nov 14.
  1. Chavarro JE1Rich-Edwards JWRosner BAWillett WC. Use of multivitamins, intake of B vitamins, and risk of ovulatory infertility. Fertil Steril.2008 Mar;89(3):668-76.
  2. Ahmadi S1Bashiri R1Ghadiri-Anari A2Nadjarzadeh A1. Antioxidant supplements and semen parameters: An evidence based review. Int J Reprod Biomed (Yazd).2016 Dec;14(12):729-736.
  3. Christiane R Giviziez,1,2Eliane G M Sanchez,3 Mário S Approbato,1 Monica C S Maia,1 Eliamar Aparecida B Fleury,1and Reinaldo S A Sasaki. Obesity and anovulatory infertility: A review. RA Assist Reprod. 2016 Oct-Dec; 20(4): 240–245.
  4. Du Plessis, S. S. et al. The effect of obesity on sperm disorders and male infertility. Rev. Urol. 7, 153–161 (2010).
  5. Noventa M1Quaranta M2Vitagliano A1Cinthya V1Valentini R3Campagnaro T3Marci R4Paola RD2Alviggi C5Gangemi M1Saccardi C1Nardelli GB1Gizzo SMay Underdiagnosed Nutrition Imbalances Be Responsible for a Portion of So-Called Unexplained Infertility? From Diagnosis to Potential Treatment Options. Reprod Sci.2016 Jun;23(6):812-22.
  6. Rossi BV1Berry KFHornstein MDCramer DWEhrlich SMissmer SA. Effect of alcohol consumption on in vitro fertilization. Obstet Gynecol. 2011 Jan;117(1):136-42.
  7. Van Heertum K1Rossi B1. Alcohol and fertility: how much is too much? Fertil Res Pract. 2017 Jul 10;3:10.