Με το παρόν άρθρο κλείνουμε το αφιέρωμα στην Παγκύπρια Ημέρα Διατροφής με ένα θέμα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και που είχε την τιμητική του στην Παγκύπρια Ημέρα Διατροφής δηλ. την μεσογειακή διατροφή αλλά και την αξία του ελαιολάδου.
Πριν μπούμε στο κυρίως άρθρο ήθελα να παραθέσω κάποιους προβληματισμούς μου. Τροφή για σκέψη που λέμε. Όλα αυτά τα χρόνια που είμαι στο χώρο της διατροφής ως επαγγελματίας, μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση πως ενώ μιλάμε συνέχεια για τη μεσογειακή διατροφή και όλοι αναγνωρίζουν τα πολλά οφέλη που παρέχει και θα αναλύσουμε παρακάτω, στην ουσία «σνομπάρουμε» την μεσογειακή διατροφή. Και είμαστε μεσογειακός λαός. Είμαστε μία χώρα που η γη απλόχερα μας χαρίζει μεσογειακά προϊόντα, την πρώτη ύλη για να εφαρμόσουμε χωρίς ιδιαίτερο κόστος και κόπο την μεσογειακή διατροφή. Παρόλα αυτά λίγο η καθημερινοί ρυθμοί, λίγο η μη ενασχόληση και η αμέλεια, λίγο ο «εκμοντερνισμός» δηλ. η δυτικοποίηση, όπως λέμε, του συνολικού τρόπου ζωής μας, οδηγεί ένα μεγάλο μέρος του κόσμου να μην εφαρμόζει αυτό που λέμε παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή, ουσιαστικά ούτε στο ελάχιστο. Με δεδομένο την συνεχή αύξηση του βάρους του πληθυσμού αλλά και των παθήσεων που σχετίζονται με αυτό καθώς και την επιρροή που έχει ο τρόπος ζωής στην νοσηρότητα αλλά και πρόληψητων παθήσεων και κυρίως της κύριας αιτίας θανάτου που είναι η κατηγορία των καρδιαγγειακών, αυτό είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει άμεσα. Παρατηρούμε μία απομάκρυνση από οτιδήποτε αφορά την παράδοση και η περίοδος που διανύουμε αποτελεί μια καλή ευκαιρία «επιστροφής στις ρίζες». Η μεσογειακή διατροφή μπορεί να συμβάλει σε αυτό στο μέγιστο.
Ας δούμε όμως σύντομα τι είναι η μεσογειακή διατροφή. Όπως λέει και το όνομά της αναφέρεται στα χαρακτηριστικά της διατροφής των λαών της μεσογείου. Η λεκάνη της μεσογείου αποτελεί εδώ και αιώνες σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών και οι περιοχές αυτές έχουν διάφορα κοινά διατροφικά στοιχεία, όπως το σταφύλι, το σιτάρι και τα παράγωγά τους. Η Ελληνική παραλλαγή της μπορεί να χαρακτηριστεί από υψηλή και καθημερινή κατανάλωση άρτου (ολικής άλεσης) φρούτων και λαχανικών, υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου έως και 45% των ημερήσιων θερμίδων, συχνή έως και καθημερινή κατανάλωση οσπρίων και ξηρών καρπών, καθημερινή και μικρή κατανάλωση γαλακτοκομικών και μικρή κατανάλωση κρέατος (2 φορές τον μήνα κόκκινο κρέας και μέσα στην εβδομάδα κοτόπουλο, αυγά και αρκετό ψάρι).
Το όλο ενδιαφέρον για τη μεσογειακή διατροφή (πριν καν αυτή ονομαστεί έτσι) ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 40 και αρχές του 50 με την μελέτη των επτά χωρών. Η μελέτη των επτά χωρών ήταν η πρώτη μελέτη που εξέτασε συστηματικά τις σχέσεις μεταξύ της διατροφής και γενικά του τρόπου ζωής και τα καρδιαγγειακά νοσήματα σε διαφορετικούς πληθυσμούς από διαφορετικές περιοχές του κόσμου. Εκεί φάνηκε πως η Ελληνικού τύπου μεσογειακή δίαιτα (διατροφή) ήταν η αιτία της μεγάλης μακροβιότητας που παρατηρήθηκε στον πληθυσμό αυτό, καθώς και της μειωμένης εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης και διαταραχής στην ανοχή της γλυκόζης σε σχέση με άλλους πληθυσμούς της μελέτης. Βασική αιτία για αυτό φάνηκε ότι ήταν η αποκλειστική χρήση του ελαιολάδου ως πρόσθετου λίπους, κάτι που μαρτυρά την σημαντική διατροφική αξία του. Έκτοτε πολλές μελέτες έχουν γίνει με το αποτέλεσμα να καταλήγει πάντα στο συμπέρασμα ότι ημεσογειακή διατροφή παρέχει πλεονεκτήματα, αποτελεί ασπίδα προστασίας για την υγεία και βοηθάει στην μακροβιότητα. Μάλιστα φάνηκε ότι ακόμα και στους ηλικιωμένους η μεσογειακή διατροφή είναι ευεργετική. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα μοντέλο της μεσογειακής διατροφής με υποθερμιδική δίαιτα σε συνδυασμό με περιοδική, μέτριας έως υψηλής έντασης άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη βελτίωση στη φυσική κατάσταση, το σωματικό βάρος, και τους παράγοντες κινδύνου σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο από ότι το κάθε ένα μόνο του. Τα αποτελέσματα δεν σταματούν εκεί καθώς υπάρχουν δεδομένα για την θετική επίδραση σχεδόν σε όλα, όπως την πρόληψη του διαβήτη, διάφορες μορφές καρκίνου, την άνοια κ.α. Σημαντικό εδώ είναι ότι η δίαιτα ως σύνολο και όχι κάθε θρεπτικό συστατικό της χωριστά, είναι αυτό που εμφανίζει τα ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία και τη μακροβιότητα.
Όλα αυτά λοιπόν είναι πολύ καλοί λόγοι για να εφαρμόζουμε την μεσογειακή διατροφή. Υπάρχουν όμως και άλλοι δύο λόγοι. Ο ένας λόγος είναι ότι φαίνεται πως όποιος ακολουθεί μεσογειακή διατροφή έχει πλεονέκτημα στον έλεγχο βάρους. Για παράδειγμα τον Φεβρουάριο του 2014 δημοσιεύτηκε έρευνα που εξερευνούσε την επίδραση της μεσογειακής διατροφής στα υπερφαγικά επεισόδια. Έτσι φάνηκε ότι τα άτομα που ακολουθούσαν μεσογειακή διατροφή είχαν μικρότερη πιθανότητα να πάθουν κάποιο υπερφαγικό επεισόδιο δηλ. να υπερκαταναλώσουν κάποια τροφή συνήθως πλούσια σε ζάχαρη. Παράγοντες που βοηθούν στη μείωση των υπερφαγικών επεισοδίων φάνηκε να είναι η κατανάλωση ελαιολάδου και ξηρών καρπών, ενώ τρόφιμα όπως το βούτυρο, ή κρέμα γάλακτος, τα γλυκά και τα αρτοσκευάσματα όπως το κέικ αυξάνουν τον κίνδυνο. Αυτό σημαίνει πως σε μία προσπάθεια ελέγχου του βάρους ή και μείωσης του, τα άτομα που ακολουθούν μεσογειακή διατροφή μπορούν να έχουν καλύτερο έλεγχο της τροφής τους και να ανταπεξέλθουν πολύ καλύτερα.
Ο δεύτερος λόγος είναι το γεγονός ότι η μεσογειακή κουζίνα είναι ιδιαίτερα εύγευστη. Είναι γεγονός ότι πολλοί από εμάς δεν την προτιμούν, όμως οι μεσογειακές γεύσεις είναι αξία ανεκτίμητη και η ιδιαίτερη γευστική απόλαυση που προσφέρουν είναι κάτι που οι τουρίστες μας εκτιμούν ιδιαίτερα και αυτό δεν είναι τυχαίο. Σε αυτό μεγάλη συμβολή έχει και η ιδιαίτερη πρώτη ύλη. Για παράδειγμα, η γεύση της ντομάτας από τη μεσογειακή γή δεν μπορεί να συγκριθεί με την ντομάτα στην βόρεια και κεντρική Ευρώπη. Όποιος έχει ζήσει στο εξωτερικό μπορεί να καταλάβει απόλυτα αυτό που αναφέρω. Οι ελιές και το ελαιόλαδο, τα τυριά, το κρασί αλλά και προϊόντα όπως η μαστίχα και ο κρόκος, είναι προϊόντα που έχουν κερδίσει παγκόσμια αναγνώριση. Επίσης, τα προϊόντα αυτά, έχουν κερδίσει διεθνείς διακρίσεις για τις ξεχωριστές τους ιδιότητες ή για την ανώτερη ποιότητά τους. Το πιο απλό πιάτο όπως η χωριάτικη σαλάτα είναι πανδαισία γεύσης. Οι επιλογές είναι άπειρες και συνεχώς έρχονται παραλλαγές παλαιότερων συνταγών αλλά και νέες όπως π.χ. από νέους βραβευμένους σεφ, έτσι ώστε και οι πιο απαιτητικοί να μην «μένουν» παραπονεμένοι.
Κλείνοντας θα αναφερθούμε και σε ένα κομμάτι της μεσογειακής διατροφής που έχει να κάνει με τη γενικότερη φιλοσοφία της. Βασικό στοιχείο της είναι η συνεστίαση. Το να τρώμε μαζί με παρέα είναι ένα θεμέλιο της πολιτιστικής ταυτότητας της μεσογείου. Είναι μια στιγμή της κοινωνικής ανταλλαγής και επικοινωνίας, μια επιβεβαίωση και ανανέωση της οικογένειας, της ομάδας ή της κοινότητας. Η Μεσογειακή διατροφή δίνει έμφαση σε αξίες όπως της φιλοξενίας, της καλής γειτονίας, του διαπολιτισμικού διαλόγου και τη δημιουργικότητα και σε έναν τρόπο ζωής με γνώμονα τον σεβασμό της διαφορετικότητας. Φέρνει σε επαφή ανθρώπους όλων των ηλικιών και κοινωνικών τάξεων. Γι αυτό το λόγο η UNESCO συμπεριέλαβε τη μεσογειακή διατροφή στον κατάλογο της άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά γεμίζουν τους ανθρώπους με μία γαλήνη, χαλάρωση από την καθημερινή πίεση και το άγχος αλλά και με πληρότητα συμβάλλοντας έτσι και στην ψυχική ισορροπία.
Την εποχή αυτή λοιπόν όπου αρχίζουμε να αναπολούμε τις παλιές καλές αξίες, ας εντάξουμε ξανά την μεσογειακή διατροφή στην καθημερινότητά μας, ώστε να συμβάλουμε σε ένα καλύτερο επίπεδο της υγείας μας, στη σύσφιξη των σχέσεων μας και την βελτίωση της ψυχικής μας κατάστασης.
Βιβλιογραφία:
- Αντώνης Ζαμπέλας. Διατροφή στα Στάδια της Ζωής, 2003Ιατρικές Εκδ. Π. Χ. Πασχαλίδης, σελ. 360-364.
- Landaeta-Díaz L1, Fernández JM, Da Silva-Grigoletto M, Rosado-Alvarez D, Gómez-Garduño A, Gómez-Delgado F, López-Miranda J, Pérez-Jiménez F, Fuentes-Jiménez F.; Mediterranean diet, moderate-to-highintensity training,and health-related qualityof life in adults with metabolic syndrome.; Eur J Prev Cardiol. 2013 Aug;20(4):555-64.
- TapsellLC.; Foods and food components in the Mediterraneandiet: supporting overall effects.; BMCMed. 2014 Jun 16;12(1):100
KoloverouE1, EspositoK2, GiuglianoD2, PanagiotakosD3.; The effect of Mediterranean dieton the development of type 2 diabetes mellitus: A meta-analysis of 10prospective studies and 136,846 participants.; Metabolism. 2014Jul;63(7):903-911 - FilomenoM1, BosettiC2, GaravelloW3, LeviF4, GaleoneC2, NegriE2, LaVecchia C1.; The role of a Mediterraneandiet on the risk of oral and pharyngeal cancer.; Br J Cancer. 2014 Jun 17
- CasasR1, SacanellaE1, Urpí-SardàM2, Chiva-BlanchG1, RosE3, Martínez-GonzálezMA4, CovasMI5; RosaMa Lamuela-Raventos, Salas-SalvadóJ6, FiolM7, ArósF8, EstruchR1.; The effects of the mediterranean dieton biomarkers of vascular wall inflammation and plaque vulnerability insubjects with high risk for cardiovascular disease. A randomized trial.; PLoS One.2014 Jun 12;9(6):e100084
- VitaglioneP1, SavareseM, PaduanoA, ScalfiL, FoglianoV, SacchiR;Healthy virgin olive oil: a matter of bitterness.; Crit Rev Food Sci Nutr.2013 Oct 17.
- SofiF1, MacchiC, AbbateR, GensiniGF, CasiniA.; Effectiveness of the Mediterranean diet:can it help delay or prevent Alzheimer’s disease?;J Alzheimers Dis.2010;20(3):795-801.
- BertoliS1, SpadafrancaA2, Bes-RastrolloM3, Martinez-GonzalezMA3, PonissiV2, BeggioV2, LeoneA2, BattezzatiA2; Αdherence to the Mediterraneandiet is inversely related to binge eating disorder in patients seeking aweight loss program.; Clin Nutr. 2014 Feb 7.pii: S0261-5614(14)00046-6
- Wikipedia: Μεσογειακή διατροφή. Τελευταία πρόσβαση: 25.06.2014.
- Wikipedia: Seven Countries Study. Τελευταία πρόσβαση: 25.06.2014.
- Τη μεσογειακή διατροφή συστήνει η ελληνική προεδρεία. agronews.gr, 24.04.2014. Τελευταία πρόσβαση: 25.06.2014.
- Unesco: Mediterranean Diet. Τελευταία πρόσβαση: 13.09.2018.